حجت الاسلام دکتر علی راد در گفتگو با پایگاه اطلاع رسانی دارالحدیث با بیان این مطلب اظهار داشت: پژوهشکدۀ تفسیر اهل بیت علیهم السلام وابسته به پژوهشگاه قرآن و حدیث (مؤسسۀ دارالحدیث) از سال 1393 طرحی را برای ترجمه و نقد مهم‌ترین نگاشته‌های غربیان دربارۀ تفسیر شیعه (و به طور خاص امامیه) آغاز کرده است که پیش‌بینی می‌شود تا نیمۀ سال جاری به پایان برسد و خروجی آن تا پایان همین سال در قالب دو جلد منتشر شود.

وی افزود: در این طرح بیش از ده مترجم کار ترجمۀ مقالاتی از زبان‌های انگلیسی، آلمانی و فرانسوی را به عهده دارند. بااین‌حال کل این ترجمه‌ها بر اساس روشی که به‌تفصیل در مقدمۀ کتاب شرح داده می‌شود، با دقت بسیار زیاد مقابله، تصحیح و ویرایش می‌شوند و ازاین‌رو امید آن می‌رود که این مجموعه بتواند ترجمه‌ای بسیار دقیق از نگاشته‌هایی که حاصلِ بیش از صد سال پژوهش‌های غربی در حوزۀ تفسیر امامیه است، در اختیار محققان قرار دهد.

 

مدیر گروه قرآن شناسی پژوهشکده تفسیر اهل بیت(ع)، با اشاره به جلد اول این مجموعه گفت: این قسمت، شامل دوازده مقالۀ ترجمه‌شده از انگلیسی است که هر یک از آنها مستقیما به یک بحث تفسیری در حوزۀ تفسیر شیعی می‌پردازد.مرحلۀ ترجمۀ مقالات این جلد به پایان رسیده و اکنون در دست نقد است.

وی ادامه داد: همچنین جلد دوم، که هم‌اکنون در مرحلۀ ترجمه قرار دارد، نگاشته‌هایی از انگلیسی، آلمانی و فرانسوی را دربرمی‌گیرد که به طور غیرمستقیم با مباحث تفسیری ارتباط پیدا می‌کنند و به موضوعاتی چون نگاه شیعه به تحریف قرآن، قرائات و مصاحف می‌پردازند.

حجت الاسلام دکتر راد گفت: ویژگی‌های این مجموعۀ دوجلدی عبارت‌اند از:

- معادل‌گذاری دقیق برای اصطلاحات تخصصی، همراه با توضیح دربارۀ چرایی معادل‌گزینی‌ها در پاورقی

- توضیح اصطلاحات و مفاهیم ناآشنای غربی در پاورقی

- فرهنگ اصطلاحات تخصصی (انگلیسی به فارسی) در پایان کتاب

- ارجاع به ترجمه‌های فارسی برای آن دسته از آثار غربی که پیش‌تر به فارسی ترجمه شده‌اند و در متن کتاب به اصل آنها ارجاع داده شده است، به علاوۀ کتاب‌نامۀ کل این ترجمه‌ها در پایان کتاب (که منبع خوبی برای شناسایی آثار ترجمه‌شده در این حوزه است).

- افزودن متن عربی آیات و روایات به متن در قالب پاورقی

- تذکر دربارۀ ارجاع‌های نادرست، غلط‌های تایپی، و ترجمه‌ها و برداشت‌های نادرست نویسندگان غربی از متون عربی

 

وی ابراز امیدواری کرد: این مجموعه بتواند با پر کردن خلأ موجود در زمینۀ ترجمۀ آثار غربی در حوزۀ تفسیر امامیه، گامی به جلو در راستای غنا بخشیدن به مطالعات استشراق‌پژوهی در این حوزه باشد.

گفتنی است، پژوهشکده تفسیر اهل بیت علیه السلام، از چهار گروه پژوهشی تشکیل شده که عبارت‌اند از: گروه احیاء تفاسیر صدر اسلام، گروه تفسیر ترتیبی، گروه تفسیر موضوعی و گروه قرآن شناسی و دانش‌های پیرامونی. این پژوهشکده یکی از چهار پژوهشکده پژوهشگاه قرآن و حدیث واقع در مؤسسه علمی ـ فرهنگی دارالحدیث است.

 

فهرست مقالاتی که به فارسی ترجمه شده و به زودی در قالب جلد نخست این مجموعه منتشر می شود:

1. مِئیر بَر-اَشِر، «مقدمه» (این مقاله ترجمۀ مقدمۀ بر-اَشِر دربارۀ تفسیر شیعی بر بخش دوم از کتاب پژوهش در اسلام شیعی: تاریخ، کلام و فقه به سرویراستاری فرهاد دفتری، منتشر شده در سال 2014، است.)

2. اندرو ریپین، «چه چیزی تفسیر شیعی (پیشامدرن) را تعریف می‌کند؟» (منتشر شده در کتاب فوق الذکر)

3. مِئیر بَر-اَشِر، تفسیر در تشیع (منتشر شده در دانش‌نامۀ ایرانیکا، 2012)

4. تاد لاوسِن، «هرمنوتیک تفسیر پیشامدرن اسلامی و شیعی» (نوشتۀ تاد لاوسِن؛ منتشر شده در دانش‌نامۀ ایرانیکا، 2012)

5. مِئیر بَر-اَشِر، «حق تفسیر قرآن» (چاپ‌شده در کتاب فوق‌الذکر فرهاد دفتری)

6. مِئیر بَر-اَشِر ، «روش‌های تفسیری در تفاسیر امامی نخستین» (این مقاله ترجمۀ بخش سوم از فصل سوم کتاب بر-اشر با عنوان کراسه و تفسیر در تشیع امامی متقدم، 1999، است.)

7. روبر گلیو، «هرمنوتیک متقدم شیعی: برخی فنون تفسیری منسوب به امامان شیعه» (چاپ‌شده در کتاب مقاصد، روش‌ها و زمینه‌های تفسیر قرآن به سرویراستاری کارِن باوِر، 2013).

8. گرهارد بوورینگ، «اسناد، تشابه و تفسیر قرآن جعفر صادق» (چاپ‌شده در کتاب میراث شیعی، به سرویراستاری کلارک، 2001).

9. مِئیر بَر-اَشِر ، «تفسیر قرآن منسوب به امام حسن عسکری» (چاپ‌شده در مجلۀ جروزالم استادیز، 2000).

10. بروس فاج، «زبان و علم در مجمع البیان» (ترجمۀ فصل سوم از کتاب هرمنوتیک قرآنی، 2011)

11. روبر گلیو، «تفسیر شیعی و معنی نماییِ آیة 24 سورة نساء» (چاپ‌شده در کتاب خطابه‌های دانشگاهی در باب مطالعات اسلامی، 1998)

12. تاد لاوسن، «تفسیر در میان اخباری‌ها و تشیع رازوار پساصفوی» (چاپ شده در دانشنامۀ ایرانیکا، 2012)

 

فهرست مقالات جلد دوم، که در معرض افزایش قرار دارد، از این قرار است:

1. ویلیام تیسدال، «افزوده‌های شیعی به قرآن»، 1913

2. آرتور جفری، مقدمۀ کتاب مطالبی برای متن قرآن، 1937

3. جوزف الیاش، «قرآن شیعی: بازنگری‌ای در نظریۀ گُلتسیِر»، 1969

4. مئیر بر-اشر، «دو روایت متناقض در تفاسیر کهن امامیه از قرآن»، 1990 (از فرانسوی)

5. تاد لاوسن، «نکته‌ای در باب پژوهش دربارۀ قرآن شیعی»، 1991

6. مئیر بر-اشر، «دگرخوانش‌ها و افزوده‌های شیعۀ امامی به قرآن»، 1993

7. اتان کلبرگ، «مصاحف معتبر در تشیع امامی»، 1994

8. پاول زاندر، «قرآن یا امام»، 2000 (از آلمانی)

9. خالد سنداوی، «کتاب فاطمه، قرآنی شیعی؟»، 2004

10. راینر برونر، «مسئلۀ تحریف قرآن در تفاسیر شیعۀ دوازده‌امامی»، 2005 (از فرانسوی)

11. اتان کلبرگ، «جریان‌های مختلف در متون تفسیری شیعۀ امامیه و نقش سیاری»، 2007

12. روبر گلیو، «هرمنوتیک شیعی و تاریخ‌گذاری کتاب سلیم بن قیس»، 2015

 

مشخصات کامل مقالات فوق طبق ترتیب مقالات در دو جلد:

جلد اول:

1. Meir Bar-Asher, “Introduction,” in: Farhad Daftary, The Study of Shiʿi Islam: History, Theology and Law, I. B. Tauris, 2014.

2. Andrew Rippin, “What Defines a (Pre-modern) Shiʿi Tafsīr? Notes towards the History of the Genre of Tafsīr in Islam, in the Light of the Study of the Shiʿi Contribution,” in: Farhad Daftary, The Study of Shiʿi Islam: History, Theology and Law, I. B. Tauris, 2014.

3. Meir M. Bar-Asher, “Exegesis in Shiʿism,” in: Encyclopedia Iranica, Vol. IX, Fasc. 2, pp. 116-119.

4. B. Todd Lawson, Hermeneutics of pre-modern Islamic and Shiʿite exegesis, in: Encyclopedia Iranica, Vol. XII, Fasc. 3, pp. 235-239.

5. Meir M. Bar-Asher, “Methods of Exegesis,” in: Idem, Scripture and Exegesis in Early Imāmī Shiism, (Brill: Leiden, Boston, Köln), 1999, pp. 101-24.

6. Meir M. Bar-Asher, “The Authority to interpret the Qurʾān,” in: Farhad Daftary (ed.), The Study of Shiʿi Islam: History, Theology and Law, I. B. Tauris, 2014.

7. Robert Gleave, “Early Shiʿi Hermeneutics: Some Exegetical Techniques Attributed to the Shi'i Imams,” in: Karen Bauer (ed.), Aims, Methods and Contexts of Qur’ānic Exegesis (2nd/8th -9th/15th c.), Oxford University Press, 2013, pp. 141-172.

8. Meir M. Bar-Asher, “The Quran Commentary Ascribed to Imam Hasan al-Askari,” Jerusalem Studies in Arabic and Islam 24, 2000, pp. 385-79.

9. Bruce Fudge, “Language and knowledge in Majmaʿ al-bayān,” in: Idem, Qurʾānic hermeneutics: al-Tabrisi and the craft of commentary, New York: Routledge, 2011.

10. Robert Gleave, “Shiʿite Exegesis and the Interpretation of Qurʾān 4:24,” in: Alan Jones (ed.), University Lectures in Islamic Studies, Vol. 2, 1998, pp. 79-112.

11. B Todd Lawson, “EXEGESIS vi. In Aḵbārī and Post-Safavid Esoteric Shiʿism,” Encyclopaedia Iranica, Vol. IX, Fasc. 2, pp. 123-125.

12. Gerhard Böwering, “Isnād, Ambiguity and the Qurʾān Commentary of Jaʿfar al-Ṣādiq,” in: L. Clarck (ed.), Shīʿite Heritage: Essays on Classical and Modern Traditions, Global Academic Publishing, 2001, pp.63-73.

جلد دوم:

1. William St. Clair Tisdall, “Shi’ah Additions To The Koran,” The Moslem World, Vol. III, No. 3, July 1913, pp. 227-241.

2. Arthur Jeffery, “introduction,” in Idem, Materials for the History of the Text of the Qurʾān, Leiden: E. J. Brill, 1937.

3. Joseph Eliash, “The Shi’ite Qur’an, A Reconsideration of Goldziher’s Interpretation,” Arabica, February 1969.

4. Meir M. Bar-Asher, "Deux traditions hétérodoxes dans les anciens commentaires Imamites du Coran," Arabica (1990): 291-314.

5. B. T. Lawson, “Note for the Study of a Shi’i Qur’an,” Jss 36, 1991.

6. Meir M. Bar-Asher, “Variant Readings and Additions of the Imâmî-Shi'a to the Quran,” Israel Oriental Studies, vol. 13, 1993, pp. 39-74.

7. Etan Kohlberg, “Authoritative Scriptures in Early Imami Shi’ism,” in E. Patlagend and A. Le Boulluece (eds.), Les retours aux ecritures, Fondamentalism presents et passet, Louvain-Paris, 1994.

8. Paul Sander, „Koran oder Imām? Die Auffassung vom Koranim im Rahmen der Imāmitischen Glaubenslehren“, Seminar für Arabictik der Universität Göttingen, Konnikllijke Brill NV, Leiden, 2000.

9. Khalid Sindawi, “Fatima's Book, a shiite Quran?”, Rivista degli Studi Orientali 78i-ii, 2004, pp. 57-70.

10. Reiner Brunner, “La question de la falsification du Coran dans l’exégèse chiite duodécimaine,” Arabica: Journal of Arabic and Islamic Studies, 52i, 2005, pp.1-42.

11. Etan Kohlberg, “Trends in early Imami Shii exegetical literature and the contribution of al-Sayyari”, A word fitly spoken: studies in mediaeval exegesis of the Hebrew Bible and the Qurʾān, presented to Haggai Ben-Shammai, Edited by Meir M. Bar-Asher et al., The Ben-Zvi Institute for the History of Jewish Communities in the East, Yad Izhak Ben-Zvi and the Hebrew University of Jerusalem, 2007, pp. 413-446.

12. Robert Gleave, “Early Shiite hermeneutics and the dating of Kitāb Sulaym ibn Qays,” BSOAS 78/1, Feb 2015, pp. 83-103.